Εθνικισμός

Ο διεθνιστικός εθνικισμός και η έξαρση του ρατσισμού

   ... Ένα νέο εθνικιστικό φαινόμενο, που θα το ονόμαζα «μικροεθνικισμό», έχει ανακύψει πρόσφατα και εντείνεται ολοένα. Το συναντούμε ιδίως στα Βαλκάνια, μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του αποκληθέντος «υπαρκτού σοσιαλισμού». Ορισμένες μειοψηφικές ομάδες πληθυσμού, που επί σειράν πολλών δεκαετιών ή και αιώνων συμβίωναν στο πλαίσιο της πολιτικής κοινότητας ενός εθνικού κράτους, έχουν αρχίσει να κατασκευάζουν, διαμορφώνουν και προβάλλουν τη συλλογική ύπαρξή τους, αυτοπροσδιοριζόμενες ως μειονότητες ¬ με ιδιαιτερότητες εθνοτικές, γλωσσικές, φυλετικές, θρησκευτικές, πολιτισμικές -, διεκδικώντας σε πρώτη μεν φάση τη θεσμική αναγνώρισή τους, προοπτικά δε την αυτονόμησή τους ή και την απόσχισή τους από το συγκεκριμένο κράτος και την ίδρυση δικού τους κράτους - ή την ένταξή τους σε οικείο όμορο κράτος. Σε αυτούς τους «μικροεθνικισμούς» όμως αντιτάσσεται αναποφεύκτως αναζωπυρούμενος ο εθνικισμός της πλειοψηφίας του συγκεκριμένου λαού, με αποτέλεσμα τη δημιουργία και την όξυνση ενδοκρατικών τοπικών αντιπαραθέσεων και διενέξεων που τείνουν να προσλάβουν ρατσιστικό εκατέρωθεν χαρακτήρα.

    Το θέμα των μειονοτήτων είναι πάντως πολυδιάστατο, πέραν δε της θεωρητικής ενδιαφέρουσα είναι η πρακτική αντιμετώπισή του, η οποία πρέπει να γίνεται με πολλή προσοχή. Διότι μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες καταστάσεις διεθνούς αναταραχής. Εν πρώτοις, υπάρχει το ενδεχόμενο επιτήδειας πολιτικής εκμετάλλευσης του μειονοτικού «μικροεθνικισμού» από ορισμένες μεγάλες Δυνάμεις, ώστε να έχουν την ευχέρεια επεμβάσεων στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων (μικρότερων) κρατών με το πρόσχημα της προστασίας των μειονοτήτων και γενικότερα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εξάλλου, υποθάλπεται έτσι η τάση για αναθεώρηση των υφισταμένων συνόρων και για ακρωτηριασμό ή διαμελισμό των υπαρχόντων εθνικών κρατών, όταν τούτο συμφέρει σε κάποια ισχυρά κράτη. Τον «μικροεθνικισμό» υποδαυλίζουν επίσης και γειτονικά όμορα κράτη, τα οποία, προβάλλοντας το ενδιαφέρον τους για την προστασία κάποιας «συγγενικής» μειονότητας, προωθούν επεκτατικές εδαφικές βλέψεις. Όσο δε η αντιπαράθεση μεταξύ μειονοτικού εθνικισμού και πλειοψηφικού (ή κρατικού) εθνικισμού εντείνεται, αποβαίνει επικίνδυνη για την ειρήνη, δεδομένου ότι οι μειονότητες λειτουργούν συχνά ως προγεφυρώματα εθνικιστικών επιδιώξεων αλυτρωτικού χαρακτήρα και χρησιμοποιούνται ως δούρειοι ίπποι για την αποσταθεροποίηση και τη μεταβολή του status quo της διεθνούς έννομης τάξης.

    Είναι εκ πρώτης όψεως περίεργο ότι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, αντί να ενοποιείται το διεθνές σύστημα, χαρακτηρίζεται από διασπάσεις, κατατμήσεις και αντιπαραθέσεις, οφειλόμενες ιδίως στην έξαρση των μειονοτικών εθνικισμών. Έτσι δημιουργείται το αντιφατικό ¬ όχι όμως και δυσεξήγητο διαλεκτικά ¬ φαινόμενο της αναζωπύρωσης και έκρηξης των εθνικισμών, με προοπτική την ίδρυση νέων κρατικών μορφωμάτων, δηλαδή ασθενικών κρατιδίων, εθνικά «καθαρών», τυπικά ανεξάρτητων, αλλά οικονομικά και πολιτικά ευάλωτων και ευκόλως κηδεμονεύσιμων και χειραγωγήσιμων από τα μεγάλα και ισχυρά κράτη. Ενώ, δηλαδή, η διεθνιστική ιδεολογία προβάλλει την υπέρβαση του «κράτους-έθνους», καλλιεργεί παράλληλα την αποσχιστική τάση των μειονοτικών εθνοτικών ομάδων να αποτελέσουν νέα εθνικά (μικρά) κράτη. Έτσι, αντί του «κράτους-έθνους» αναδύεται το «κρατίδιο-έθνος». Πρόκειται για έναν «μεταμοντέρνο» διεθνιστικό εθνικισμό ¬ ή εθνικιστικό διεθνισμό...

    Η εξέλιξη αυτή δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στη διεθνή κοινότητα όσον αφορά την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Διότι όσο εντονότερος καθίσταται ο μειονοτικός «μικροεθνικισμός» τόσο τείνει σε έμπρακτη αμφισβήτηση της κυριαρχίας της εδαφικής ακεραιότητας του συγκεκριμένου κράτους. Οπότε τούτο, για να αντιμετωπίσει αυτή την αμφισβήτηση ¬ έστω και αν με την πολιτική του είχε ίσως προκαλέσει την έξαρση του μειονοτικού εθνικισμού ¬ ενδέχεται να λάβει κατασταλτικά μέτρα ρατσιστικού χαρακτήρα.

Αριστόβουλος Ι. Μάνεσης  (Ακαδημαϊκός, ομότιμος καθηγητής των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης και πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής).

Το ΒΗΜΑ, 20/06/1999

Ο δεκάλογος του καλού εθνικιστή

Οι λέξεις «εθνικισμός» και «εθνικιστής» εμφανίζονται στην ελληνική γλώσσα στα μέσα του 19ου αι. ως μεταφραστικά δάνεια για να περιγράψουν μια νέα κατάσταση πραγμάτων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ερμηνεία των όρων από παλαιότερα λεξικά. Εθνικισμός είναι «η αποκλειστική προσήλωσις εις τα εθνικά ιδεώδη με τάσεις εδαφικής επεκτάσεως του Εθνους εις βάρος άλλων Εθνών», ενώ «εθνικιστής» είναι «ο εμφορούμενος υπό των αρχών του εθνικισμού». Δεν είναι βέβαιο αν οι παλαιοί εθνικιστές ήταν προσηλωμένοι αποκλειστικά στην εδαφική επέκταση του Εθνους. Το βέβαιο είναι πως καθώς σήμερα πολλά έχουν αλλάξει, οι τωρινοί εθνικιστές πρέπει να είναι προσηλωμένοι σε περισσότερα ιδεώδη προκειμένου να υπηρετήσουν το Έθνος. Παρακάτω θα προσπαθήσουμε να καταγράψουμε κάποιες βασικές ιδιότητες που πρέπει να διαθέτει ένας μοντέρνος εθνικιστής προκειμένου να είναι άξιος του ονόματός του.

1. Ο εθνικιστής πρέπει να είναι πάντοτε υπερκομματικός. Μπροστά στο καλό του Εθνους πρέπει να αφήνει στην άκρη την κομματική ταυτότητά του. Ο εθνικιστής, είτε κατεβαίνει σε συλλαλητήριο, είτε επιβάλλει δικτατορία, πρέπει να ενεργεί υπερκομματικά. Να θυσιάζει ακόμη και τα ιερά σύμβολα του κόμματός του στον βωμό του κοινού συμφέροντος.

2. Ο σημερινός εθνικιστής είναι υπόδειγμα ηθικής και αρετής. Εθνικιστής με λεκέδες στη συνείδησή του δεν υπάρχει. Όλοι οι εθνικιστές είναι αδέκαστοι ως δικαστές, άψογοι ως χρηματιστές, ενάρετοι ως ιερωμένοι, τέλειοι ως προπονητές και μουσικοσυνθέτες. Είναι πάρα πολύ καλοί άνθρωποι, εργάζονται σκληρά και τίμια. Ούτε χρηματίζονται, ούτε εξαγοράζονται. Ούτε εκβιάζουν, ούτε εκβιάζονται. Πληρώνουν φόρους και με το παραπάνω.

3. Οι εθνικιστές ξέρουν και χειρίζονται πολύ καλά την ελληνική γλώσσα. Γράφουν και μιλούν άπταιστα την αρχαία και τη νέα ελληνική (ενίοτε και τη λατινική), ξέρουν από απαρέμφατα, γερούνδια, ετυμολογία και γλωσσολογία. Δεν νοείται εθνικιστής κάποιος που δεν έχει παρακολουθήσει εντατικά μαθήματα τηλεφιλολογίας ή δεν έχει παραδώσει ανάλογα μαθήματα.

4. Οι εθνικιστές είναι βαθιά θρησκευόμενοι. Δεν βλασφημούν τα θεία, δεν βρίζουν, εκκλησιάζονται κάθε Κυριακή, έχουν φίλους μητροπολίτες, επισκόπους, διακόνους (παλαιότερα και αρχιεπισκόπους). Πολλές φορές συμβαίνει να ανήκουν σε κόμματα που αποκαλούν τη θρησκεία «όπιο του λαού», αλλά οι ίδιοι είναι ακραιφνείς Έλληνες ορθόδοξοι χριστιανοί.

5. Οι εθνικιστές είναι οι καλύτεροι υπάλληλοι. Είναι οι άριστοι βουλευτές, οι πρώτοι δήμαρχοι, νομάρχες και κοινοτάρχες. Αν είναι γραμματείς σε κάποιο υπουργείο σέβονται και αγαπούν τους υφισταμένους τους, μονιμοποποιούν χωρίς αναβολές και δικαιολογίες νεαρές ή μεσήλικες υπαλλήλους και καταδικάζουν τη σεξουαλική παρενόχληση.

6. Οι εθνικιστές είναι πάρα πολύ καλοί οικογενειάρχες. Γι' αυτούς η οικογένεια είναι μέγα ιδεώδες, ο ακρογωνιαίος λίθος του επαγγελματικού τους οικοδομήματος. Αγαπούν τα παιδιά τους και τα βάζουν σε πάρα πολύ καλές δουλειές. Αγαπούν και βοηθούν τους φίλους τους, τους κουμπάρους, τις κουμπάρες, τους ξαδέλφους και τις ξαδέλφες. Τιμούν το στεφάνι τους, δεν απατούν τις γυναίκες τους, δεν ξενοκοιτάζουν.

7. ... Εθνικιστής που δεν διαθέτει ανδρική τιμή, ανδρικά εσώρουχα, ανδρική κολόνια είναι αποτυχημένος εθνικιστής και ανάξιος του ονόματός του ...

8. Ένας εθνικιστής δεν πρέπει να είναι, αλλά και να φαίνεται. Κυρίως πρέπει να ακούγεται. Ο εθνικιστής (και η εθνικίστρια) πρέπει να έχει πρώτα από όλα στεντόρεια φωνή. Να βγάζει γλώσσα. Να βγαίνει στα παράθυρα της τηλεόρασης και να διαλαλεί τα εθνικά δίκαια τόσο που οι διπλανοί, όσοι δηλαδή είναι στα δίπλα παράθυρα, να πέφτουν στο κενό. Ένας άλλος θεωρητικός του εθνικισμού είπε: «Εθνικιστής που δεν τσιρίζει, καλύτερα να πάει σπίτι του».

9. Ο εθνικιστής είναι καθαρός, αμόλυντος, άσπιλος και σχεδόν πάντα ωραίος σαν Έλληνας. Τα μάτια του είναι πάντα γαλανά. Το αίμα του αρχαιοελληνικό. Απεχθάνεται τους βαρβάρους, ειδικά αν είναι μαυριδεροί και αντίχριστοι. Γι' αυτό άλλοτε τους κλείνει στα μπουντρούμια, άλλοτε τους στέλνει εκεί από όπου ήρθαν και άλλοτε τους βάζει να κτίζουν αναψυκτήρια, βίλες και καφετέριες.

10. Ένας γνήσιος εθνικιστής διαπνέεται από το ιδεώδες της ταπεινότητας και της σεμνότητας. Προκειμένου να βοηθήσει απειλούμενες ακριτικές περιοχές αυτομαστιγώνεται καθημερινά, κάνει τον τρελό, χορεύει και τραγουδά στους δρόμους. Έχουν καταγραφεί περιπτώσεις όπου κάποιοι μεταμφιέστηκαν σε νομάρχες, δημάρχους, βουλευτές, ακόμη και σε μητροπολίτες προκειμένου να κινητοποιήσουν το Έθνος. Κάποιος μάλιστα για να εμψυχώσει τους συμπολίτες του φόρεσε μάσκα, πήρε σπαθί και ντύθηκε Ζορό. Ο Ζορό είναι ένας αρχαίος Έλληνας ήρωας που κυνηγούσε τους κακούς και τους διεφθαρμένους. Ετυμολογείται από την αρχαία ελληνική λέξη «ζόρι», από όπου «ζορίζω», «ζορίζομαι» κ.ά.

Γιώργης Γιατρομανωλάκης (καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας και συγγραφέας).

Το ΒΗΜΑ, 09/03/2008

                                                          ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Τοπική εφημερίδα του Δήμου σας διοργανώνει διάλογο στις σελίδες της με θέμα: «Εθνικισμός και πατριωτισμός στον 21^ο αιώνα». Συμμετέχετε με ένα άρθρο 500-600 λέξεων, στο οποίο παρουσιάζετε τις απόψεις σας για τη στάση της νεολαίας απέναντι στο πρόβλημα του εθνικισμού και στο ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η εκπαίδευση στην άμβλυνσή του.