ΑΡΧΑΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
ΚΕΙΜΕΝΑ
ΑΝΑΦΟΡΑΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ 1ο (Διδακτική
ενότητα 2)
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ,
Προτρεπτικός πρὸς Θεμίσωνα, αποσπάσματα 8-9
Τὰ ὑποκείμενα πρὸς τὸν βίον
ἡμῖν, οἷον τὸ σῶμα καὶ τὰ περὶ τὸ σῶμα, καθάπερ ὄργανά τινα ὑπόκειται, τούτων
δ’ ἐπικίνδυνός ἐστιν ἡ χρῆσις, καὶ πλέον θάτερον ἀπεργάζεται τοῖς μὴ δεόντως αὐτοῖς
χρωμένοις. Δεῖ τοίνυν ὀρέγεσθαι τῆς ἐπιστήμης κτᾶσθαί τε αὐτὴν καὶ χρῆσθαι αὐτῇ
προσηκόντως, δι’ ἧς πάντα ταῦτα εὖ θησόμεθα. Φιλοσοφητέον ἄρα ἡμῖν, εἰ μέλλομεν
ὀρθῶς πολιτεύσεσθαι καὶ τὸν ἑαυτῶν βίον διάξειν ὠφελίμως.
Ἔτι τοίνυν ἄλλαι μέν εἰσιν
αἱ ποιοῦσαι ἕκαστον τῶν ἐν τῷ βίῳ πλεονεκτημάτων ἐπιστῆμαι, ἄλλαι δὲ αἱ χρώμεναι
ταύταις, καὶ ἄλλαι μὲν αἱ ὑπηρετοῦσαι, ἕτεραι δὲ αἱ ἐπιτάττουσαι, ἐν αἷς ἐστιν ὡς
ἂν ἡγεμονικωτέραις ὑπαρχούσαις τὸ κυρίως ὂν ἀγαθόν. Εἰ τοίνυν μόνη ἡ τοῦ κρίνειν
ἔχουσα τὴν ὀρθότητα καὶ ἡ τῷ λόγῳ χρωμένη καὶ ἡ τὸ ὅλον ἀγαθὸν θεωροῦσα, ἥτις ἐστὶ
φιλοσοφία, χρῆσθαι πᾶσι καὶ ἐπιτάττειν κατὰ φύσιν δύναται, φιλοσοφητέον ἐκ παντὸς
τρόπου, ὡς μόνης φιλοσοφίας τὴν ὀρθὴν κρίσιν καὶ τὴν ἀναμάρτητον ἐπιτακτικὴν φρόνησιν
ἐν ἑαυτῇ περιεχούσης.
ΚΕΙΜΕΝΟ 2ο (Διδακτική
ενότητα 3)
ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, Επιστολή
στον Μενοικέα, 122
Μήτε νέος τις ὢν μελλέτω
φιλοσοφεῖν, μήτε γέρων ὑπάρχων κοπιάτω φιλοσοφῶν· οὔτε γὰρ ἄωρος οὐδείς ἐστιν οὔτε
πάρωρος πρὸς τὸ κατὰ ψυχὴν ὑγιαῖνον. Ὁ δὲ λέγων ἢ μήπω τοῦ φιλοσοφεῖν ὑπάρχειν ὥραν
ἢ παρεληλυθέναι τὴν ὥραν, ὅμοιός ἐστιν τῷ λέγοντι πρὸς εὐδαιμονίαν
ἢ μήπω παρεῖναι τὴν ὥραν ἢ μηκέτι εἶναι. Ὥστε φιλοσοφητέον καὶ νέῳ καὶ γέροντι,
τῷ μὲν ὅπως γηράσκων νεάζῃ τοῖς ἀγαθοῖς διὰ τὴν χάριν τῶν γεγονότων, τῷ δὲ ὅπως
νέος ἅμα καὶ παλαιὸς ᾖ διὰ τὴν ἀφοβίαν τῶν μελλόντων. Μελετᾶν οὖν χρὴ τὰ ποιοῦντα
τὴν εὐδαιμονίαν, εἴπερ παρούσης μὲν αὐτῆς πάντα ἔχομεν, ἀπούσης δὲ πάντα πράττομεν
εἰς τὸ ταύτην ἔχειν.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
i. α. Ποιες είναι οι κατηγορίες των γνώσεων (ἐπιστῆμαι), κατά τον Αριστοτέλη;
β. Με ποια αναλογία παρουσιάζει ο Επίκουρος την
αναγκαιότητα της φιλοσοφικής ενασχόλησης σε κάθε ηλικία;
Μονάδες 10
ii. α. Να παρουσιάσετε και να αναλύσετε το
συλλογισμό (προκείμενες - συμπέρασμα) που αναπτύσσει ο Αριστοτέλης στην πρώτη παράγραφο του κειμένου
1 (Τὰ ὑποκείμενα … ἄρα ἡμῖν).
Μονάδες 10
«πρὸς εὐδαιμονίαν»: πώς αντιλαμβάνεται ο
Επίκουρος το περιεχόμενο της εὐδαιμονίας;
Μονάδες 10
iii.
α. Να αναζητήσετε στο κείμενο
1 λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις ακόλουθες:
προσχολικός, επίθεση, ναύαρχος, επίκτητη,
διάταξη.
β. ὥραν: να
σχηματίσετε δύο προτάσεις, στις οποίες η λέξη «ώρα» θα χρησιμοποιείται με ομόρριζα επίθετά της (απλά ή σύνθετα) στη νεοελληνική γλώσσα.
Μονάδες 10
ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
(Η Απολογία
Σωκράτους είναι πρώιμο έργο του Πλάτωνα και θεωρείται ότι απεικονίζει με
σαφήνεια το ιστορικό πρόσωπο του Σωκράτη. Σε αυτό ο Πλάτων αναπλάθει τον
απολογητικό λόγο του Σωκράτη που εκφωνήθηκε στο λαϊκό δικαστήριο της Ηλιαίας
κατά τη δίκη του (399 π.Χ.). Εδώ ο Σωκράτης κολακεύει τους Αθηναίους, για να
τους πει αμέσως μετά ότι δε θα τους υπακούσει, αν του απαγορεύσουν να φιλοσοφεί).
Αυτογνωσία και ψυχής επιμέλεια
Εγώ, Αθηναίοι, σας εκτιμώ και σας αγαπώ, αλλά θα υπακούσω
στον θεό και όχι σε σας και όσο θα αναπνέω και θα έχω τη δύναμη, δε θα
σταματήσω να φιλοσοφώ και να σας παρακινώ και να κάνω υποδείξεις σε όποιον
από σας τύχει να συναντήσω, λέγοντας αυτά που συνηθίζω: «Άνθρωπε σπουδαίε, ενώ
είσαι Αθηναίος, πολίτης της μεγαλύτερης και της πιο φημισμένης πόλης για τη
σοφία και την ισχύ της, δεν ντρέπεσαι από τη μια να πασχίζεις να
αποκτήσεις όσο γίνεται περισσότερα χρήματα, φήμη και τιμές, ενώ από την άλλη
για τη φρόνηση και την αλήθεια και το πώς η ψυχή σου θα γίνει όσο το
δυνατόν καλύτερη ούτε φροντίζεις ούτε μεριμνάς;» […] Γιατί, να το ξέρετε καλά,
αυτά διατάζει ο θεός και εγώ νομίζω ότι ποτέ δεν υπήρξε μεγαλύτερο καλό για την
πόλη από τη δική μου δραστηριότητα στην υπηρεσία του θεού. Γιατί εγώ δεν κάνω
τίποτε άλλο από το να τριγυρίζω και να προσπαθώ να σας πείσω όλους, νέους και
γέρους, να μη φροντίζετε πρώτα από όλα και με τόσο ζήλο για το σώμα σας και τα
χρήματα, αλλά για το πώς θα κάνετε την ψυχή σας όσο το δυνατόν καλύτερη. Σας
λέω ότι «δε δημιουργείται από τα χρήματα η αρετή, αλλά από την αρετή τα χρήματα
και όλα τα άλλα αγαθά των ανθρώπων, και στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή».
(Πλάτων, Ἀπολογία Σωκράτους, 29d – 30a-b)
Σύμφωνα με τα δύο
κείμενα αναφοράς αλλά και το παράλληλο κείμενο του Πλάτωνα ποιες κοινές
αντιλήψεις για το ρόλο της φιλοσοφίας στη ζωή των ανθρώπων και της πολιτείας
διακρίνετε;
Μονάδες 10
Επιμέλεια: Γιώργος Ομουρίδης
