Ασκήσεις
Α. Ποιους τρόπους και ποια μέσα
πειθούς αναγνωρίζετε στα ακόλουθα αποσπάσματα;
1.
Πολλά από τα άρθρα των εφημερίδων που θα κυκλοφορήσουν στις χώρες του κόσμου
σήμερα, ανήμερα την Παγκόσμια Ημέρα της Ελευθερίας του Τύπου, θα έχουν
λογοκριθεί· άλλα, που επρόκειτο να δημοσιευθούν, θα έχουν κοπεί. Ορισμένοι από
τους συντάκτες τους θα αντιμετωπίσουν αύριο παρενοχλήσεις από τις αρχές και
βιαιοπραγίες από την αστυνομία της χώρας τους. Μερικοί από αυτούς θα οδηγηθούν
στη φυλακή μέσα στην εβδομάδα ενώ άλλοι θα δολοφονηθούν προτού τελειώσει ο
μήνας. Ορισμένα από τα έντυπα αυτά θα χρεωθούν με πρόστιμο, άλλα θα υποχρεωθούν
να κλείσουν ως το τέλος του χρόνου...
Η αφορμή για τη σύλληψη και καταδίκη των
δημοσιογράφων φαντάζει συχνά εντελώς ανάξια λόγου στην πιο φιλελεύθερη Δύση. Το
«έγκλημα» ενός από τους τρεις δημοσιογράφους που κρατούνται στο Καμερούν, λ.χ.,
είναι ότι «διέδωσε ψευδείς ειδήσεις» ισχυριζόμενος ότι ο πρόεδρος αποχώρησε στη
μέση ενός ποδοσφαιρικού αγώνα επειδή αντιμετώπισε «ελαφρύ καρδιακό πρόβλημα».
2.
Ορόσημο των ερευνών γύρω από το θέμα ήταν η μελέτη του Coleman και οι μετέπειτα
αντίστοιχες των Jensen, Jencks και άλλων (Coleman et al. 1966, Jensen 1969,
Jencks et al. 1972). Κεντρικό τους θέμα ήταν η επίδραση του σχολείου στην
αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων. Οι μελέτες αυτές υποστηρίζουν ότι το
οικογενειακό / κοινωνικό περιβάλλον των μαθητών καθορίζει αποφασιστικά την
ακαδημαϊκή τους επίδοση και κατά συνέπεια το σχολείο έχει - σε σχέση με το
περιβάλλον - μικρή επίδραση στα μορφωτικά αποτελέσματα.
3. Το σχολείο και η εκπαιδευτική
διαδικασία εμπεριέχουν ποικίλες εμπειρίες και καταστάσεις τις οποίες τα παιδιά
πρέπει να είναι σε θέση για τους σκοπούς της μάθησης να τις χειρίζονται με
επιτυχία και αποτελεσματικότητα. Ο επιτυχής όμως χειρισμός προϋποθέτει την
ύπαρξη μερικών βασικών και σχετικών με την μάθηση αξιών, ικανοτήτων και
δεξιοτήτων. Αν αυτές οι ικανότητες και δεξιότητες έχουν θεμελιωθεί
ικανοποιητικά κατά την κοινωνικοποίηση του παιδιού, διευκολύνουν τη μαθησιακή
διαδικασία, ενώ, αντίθετα, ελλείψεις σημαντικές σ' αυτές τις περιοχές
μπλοκάρουν τη δυνατότητα των παιδιών να τη χειριστούν με επιτυχία και έτσι να
μάθουν.
4. Απέναντι στην πραγματικότητα της
διαφοροποίησης των μαθητών (μαθητές από πλούσιο και μορφωμένο περιβάλλον -
μαθητές από αμόρφωτο και φτωχό περιβάλλον) το σχολείο ορθώνεται ισοπεδωτικό,
μονολιθικό, άκαμπτο. Το σχολείο με τις δικές του αξίες, συνθήκες, πρακτικές,
απαιτήσεις, ζητάει από ένα ανομοιογενές μαθητικό σύνολο τις ίδιες επιδόσεις,
ιδιότητες, ικανότητες.
5. Όπως το διετύπωσε με οξυδέρκεια ένας από τους
πολιτικούς ηγέτες της Γαλλικής Επανάστασης, «η ευτυχία είναι καινούργια ιδέα
στην Ευρώπη». Εξάλλου, ένας από τους σκοπούς της Επανάστασης για τους
πρωτεργάτες της ήταν ακριβώς η πραγματοποίηση αυτής της επίγειας ευτυχίας. Αλλά
η ευτυχία, στην προκειμένη περίπτωση, δεν συνιστά σημαία ευκαιρίας ούτε σύνθημα
συγκυρίας: συναρτάται ευθέως με την αρετή, την ηθική και την πολιτική, για να
αποτελέσουν και οι τέσσερις το ισχυρό εννοιολογικό πλέγμα στο οποίο ο Μοντεσκιέ
στερέωσε, με τρόπο προδρομικό, τους νόμους και το πνεύμα τους. Για τον μεγάλο
θεωρητικό, πράγματι, η θεμελιωμένη ηθική καθιστά δυνατή την ευτυχία του
ανθρώπου, ενώ ταυτοχρόνως είναι ο απαραίτητος όρος που μπορεί να την εγγυηθεί.
6.
Στα «έξυπνα» όπλα των περιώνυμων κοσμοκρατόρων αντιτάζουν όλοι την Άρνηση των
απλών, ανώνυμων ανθρώπων να γίνουν είλωτες της αυταρχίας και της κακουργίας.
Στους «θεολάτρες» και θεομπαίχτες πλανητάρχες αντιπαρατάσσονται οι
ειρηνολάτρες, που δεν αυτοδιορίζονται Υπεράνθρωποι αλλά ορίζονται άνθρωποι και
μόνο, με ό,τι ακέραιο και συνειδητό έχει η λέξη. Και «όταν ο λαός βρίσκεται στο ξάναμμα της οργής του, μοιάζει με δυνατή φωτιά, που δεν μπορείς να τη σβήσεις»
(Ευριπίδης, Ορέστης, 697).
7. Είναι κοινή διαπίστωση, που μπορεί να ανιχνευθεί
100 χρόνια πίσω στον Τ. Η. Huxley, ότι τα ηθικά αισθήματα του ανθρώπου έχουν
εξελιχθεί σε πολύ μικρότερο βαθμό σε σχέση με τις νοητικές λειτουργίες του. Η
εξελικτική αυτή καθυστέρηση είναι απολύτως κατανοητή. Επιβιώνει και εξελίσσεται
μόνο ό,τι προάγει την επιβίωση του ατόμου (και του είδους). Και αν, όπως
υποστηρίζουν οι κοινωνιοβιολόγοι, τα ηθικά αισθήματα του ανθρώπου υπόκεινται σε
εξελικτικές αλλαγές ανάλογες με εκείνες των ανατομικών χαρακτηριστικών και
φυσιολογικών λειτουργιών, θα ήταν λογικό να υποθέσει κανείς ότι τα ηθικά
αισθήματα, όπως η αλληλεγγύη, η δικαιοσύνη, η καλοσύνη, θα εξελιχθούν και θα
γίνουν σταθεροί τρόποι ζωής στην ανθρώπινη κοινωνία μόνο όταν αρχίσουν να
συντελούν στην επιβίωση του ανθρώπου.
8. Ο πλανήτης
θερμαίνεται, τα δάση αποψιλώνονται, οι θάλασσες υφίστανται υπερβολική
εκμετάλλευση, το όζον στη στρατόσφαιρα αραιώνει, τα αποθέματα νερού μειώνονται,
τα χημικά προϊόντα απειλούν τον ίδιο τους τον δημιουργό, τον άνθρωπο, και το
περιβάλλον του. Το οικολογικό κίνημα επαναστατεί, οι επιστήμονες προειδοποιούν,
οι πολιτικοί αδρανούν. Σήμερα γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα της Γης και οι
κυβερνήσεις κάνουν κάποιες ύστατες προσπάθειες, άλλες για να σώσουν και άλλες
για να... αποδυναμώσουν εντελώς τη Συμφωνία του Κιότο, μια συμφωνία που θα
μπορούσε να λειτουργήσει ως κλιματιστικό στην υπερθέρμανση της Γης, αφού θα
υποχρέωνε τα κράτη σε μείωση των εκπομπών των επικίνδυνων αερίων που
δημιουργούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
9. Γιατί οι άντρες, αν και ελέγχουν τη διακυβέρνηση, τη
βιομηχανία και το νομικό σύστημα μιας χώρας, κατέχουν το υψηλότερο ποσοστό στην
εγκληματικότητα; Γιατί το αντρικό φύλο ξεπερνά κατά πολύ το γυναικείο σε
ποσοστό κοινωνικά αποτυχημένων, αν και οι μισθοί που εισπράττουν οι
άντρες είναι κατά 25% υψηλότεροι από εκείνους των γυναικών; Αν οι άντρες είναι
εκείνοι που ελέγχουν την κοινωνία μας, γιατί οι φυλακές είναι γεμάτες από
αυτούς κυρίως; Γιατί οι άντρες αυτοκτονούν συχνότερα από τις γυναίκες;
Φαίνεται πως το αντρικό φύλο θεωρείται ισχυρό, αλλά η άλλη πλευρά της δύναμης αυτής
είναι η αποτυχία και, όπως συμβαίνει σε κάθε ανταγωνιστικό σύστημα, σε κάθε
επιτυχημένο αντιστοιχούν πολλοί αποτυχημένοι.
10.
Σύμφωνα με διεθνείς επιδημιολογικές έρευνες, τα άτομα με αναπηρίες αποτελούν το
10% του πληθυσμού κάθε χώρας. Για τα άτομα αυτά σε μερικές χώρες της Ευρωπαϊκής
Ένωσης έχουν ληφθεί τα τελευταία 20-30 χρόνια σοβαρά μέτρα κάλυψης των αναγκών
τους. Σε άλλες χώρες τα μέτρα αυτά είναι αποσπασματικά και ανεπαρκή. Στη χώρα
μας, η οποία σε ό,τι αφορά την παροχή υπηρεσιών στα άτομα με αναπηρίες κατέχει
την πολύ «διακεκριμένη» τελευταία θέση, τα μέτρα αυτά είναι ευκαιριακά,
σπασμωδικά και εξαιρετικά ανεπαρκή.
11.
Οι πολιτικοί ηγέτες της δημοκρατίας την κοινή γνώμη υπολογίζουν, από αυτήν
εξαρτώνται και σε αυτήν κάνουν απολογισμό των πράξεών τους. Η κοινή γνώμη
παραμένει ο τελικός κριτής της προσωπικότητας και της δράσης τους. Αν όμως,
είτε για ενδογενείς λόγους είτε για εξωτερικούς παράγοντες, η κοινή γνώμη παύει
να λειτουργεί κανονικά και ορθολογικά, τότε η βάση της δημοκρατίας κλονίζεται.
Έχει υπονομευθεί. Και οι πολιτικοί έχουν δύο δρόμους που μπορούν να
ακολουθήσουν: είτε να συνταυτιστούν με την κοινή γνώμη και τις εσφαλμένες
εκτιμήσεις της, και έτσι να παραβλέψουν το πραγματικό συμφέρον του συνόλου,
είτε να την αγνοήσουν, και έτσι να μπουν στο ολισθηρό μονοπάτι του αυταρχισμού.
Αν γίνεται έτσι αυταπόδεικτος ο ζωτικός ρόλος της κοινής γνώμης στην σύγχρονη
δημοκρατική πολιτεία, άλλο τόσο κεφαλαιώδης είναι για την δημοκρατική
λειτουργία ο ρόλος των ΜΜΕ.
12.
Οι φιλόσοφοι που έχουν ερευνήσει την ηθική πλευρά της μετανάστευσης έχουν
διατυπώσει δύο διαμετρικά αντίθετες απόψεις. Η μία άποψη υποστηρίζει ότι κάθε
άνθρωπος που γεννιέται σε οποιοδήποτε μέρος αυτού του πλανήτη έχει το δικαίωμα
να επιλέξει τον τόπο όπου θα κατοικήσει, θα εργαστεί και θα ζήσει. Η επιλογή
του τόπου κατοικίας πάνω σε όλο τον πλανήτη χωρίς τεχνητά σύνορα είναι δικαίωμα
κάθε ανθρώπου. Το δικαίωμα της μετανάστευσης είναι όπως όλα τα άλλα ανθρώπινα
δικαιώματα. Εθνικά σύνορα μπορούν να υπάρχουν για άλλους λόγους, π.χ. για
έλεγχο της εμπορικής κίνησης, όχι όμως για τον περιορισμό της μετακίνησης
οποιουδήποτε ανθρώπου. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, δεν υπάρχει ηθικό στήριγμα
για την απαγόρευση εισόδου μεταναστών στη χώρα μας. Αντίθετα, η ηθική βρίσκεται
με το μέρος των μεταναστών διότι απλούστατα είναι ανθρώπινο δικαίωμά τους να
μεταναστεύουν. Η βάση αυτής της άποψης βρίσκεται στην ιδέα ότι η γη και ο
πλούτος της γενικά ανήκουν στο σύνολο των ανθρώπων και δεν είναι ηθικό να
ορίζονται κυριαρχικά δικαιώματα επί μιας περιοχής σε όσους έτυχε να γεννηθούν ή
να ζουν σε αυτή την περιοχή.
Β. Σ’ όλα τα παραπάνω αποσπάσματα να
σχολιάσετε τον τρόπο ανάπτυξης, τη συλλογιστική τους πορεία και, όπου υπάρχουν,
τη μορφή των συλλογισμών.
Επιμέλεια: Γ. Ο.
